سالمند شدن افراد یک جامعه همیشه امری منفی نیست بلکه نشان از افزایش امید به زندگی افراد آن جامعه هم دارد. به‌عنوان مثال امید به زندگی در کشورهایی مانند ژاپن و فرانسه بیش از 80سال و امید به زندگی در چند کشور آفریقایی 40سال است و البته این امید در مردان ایرانی 72 و در زنان ایرانی 73سال است. هزینه‌های سلامت با افزایش سن، رشد می‌کند. بدون در نظر گرفتن موضوع سن، این هزینه‌ها در 2سال آخر زندگی افزایش می‌یابد. این نکته برای هر نظام سلامتی مهم است که همانطور که طول عمر‌ها افزایش می‌یابد سال‌هایی که بر عمر انسان افزوده می‌شود، سال‌های بدون بیماری باشد و هزینه‌های خدمات درمانی نیز قابل کنترل باشد. در این خصوص گفت‌وگویی با دکتر پریسا طاهری، رئیس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت انجام داده‌ایم که در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
- در حال حاضر آماری از تعداد سالمندان در کشورمان دارید؟
80درصد سالمندان در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند و در ایران حدود 5میلیون سالمند وجود دارد. کل دنیا به سمت پیر‌شدن می‌رود و تعداد افراد کمتر از 5سال سیر نزولی دارد و میزان سالمندان رو به افزایش است. افزایش سالمندی در کشورهای پیشرفته طی 100 تا 200سال اتفاق افتاده است، در حالی که در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، این سیر در 30 تا 40سال رخ داده است و به قولی سونامی‌ای خاموش در ایران اتفاق می‌افتد.
بیشتر افراد سالمند در کشورهای در حال توسعه مستقرند که این تعداد حدود 2.3جمعیت را شامل می‌شود. آمار سالمندان تا سال2005 حدود 86میلیون نفر بوده است، در حالی که تا سال2050 به 394میلیون نفر می‌رسد.
- شعار تعیین‌شده سازمان جهانی بهداشت برای سال‌جاری چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
به‌دلیل اهمیت موضوع سالمندی، پس از 13 سال سازمان جهانی بهداشت مجددا شعار «سلامت سالمندی» را برای روز جهانی بهداشت در نظر گرفته است. تأکید شعار بر کشورهای در حال توسعه است و باید به عزت اجتماعی، جسم و روان سالمندان توجهی خاص داشت. ارتقای عزت اجتماعی سالمندان بسیار مهم است.
با توجه به شعار امسال، سازمان بهداشت جهانی توجه به پیشگیری از سقوط، افتادن و جلوگیری از آن در سالمندان، ایجاد شهر دوستدار همه سنین، برآوردن نیازهای سالمند در ارائه خدمات به آنان، توجه به ایدز در افراد سالمند، تغییرات جمعیتی، پیشگیری از آزار سالمندان (جسمی و روانی)، آموزش در سطوح مختلف تحصیلی «طب سالمندی» و توجه به سالمندان در اورژانس‌ها از اهداف این سازمان در سال‌جاری است. بسترسازی و فرهنگسازی در مورد سالمند و سالمندی باید از اهداف وزارت بهداشت در سال2012 باشد و اینکه بار منفی سالمند را از بین ببریم و با ایجاد و پرورش طب سالمندان در توانمندسازی سالمندان تلاش کنیم.
- آیا وزارت بهداشت درخصوص برنامه خودمراقبتی سالمندان برنامه خاصی دارد؟
اداره سالمندان وزارت بهداشت سعی دارد تا در حد توان خود خدمات را برای سالمندان کشور گسترش دهد. بر این اساس برنامه مراقبت‌های ادغام‌یافته و شیوه زندگی سالم با تأکید بر تغذیه سالم در تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی در حال اجراست.
با توجه به اینکه روند بیماری‌ها از بیماری‌های واگیر به سمت بیماری‌های غیرواگیر تغییر پیدا کرده است و ایران از جمله کشورهایی است که به‌دلیل تغییر روند جمعیتی، به سمت سالمندی پیش می‌رود، بنابراین لازم است که تمام ارگان‌ها و بخش‌های مرتبط همکاری وسیعی داشته باشند تا به هدف سلامت سالمندی دست یابیم.
- سال گذشته از تدوین پیش‌نویس سند سلامت رفاه و منزلت سالمندان ایرانی خبر دادید. در مورد این سند توضیحات بیشتری بفرمایید؟
تعاملات برون‌سازمانی‌ای در تدوین پیش‌نویس سند سلامت رفاه و منزلت سالمندان ایران داشته‌ایم و در این سند به نیازهای چند بعدی سالمندان ازجمله نیازهای جسمی، روانی، معنوی و اجتماعی توجه شده است و امیدواریم این پکیج به زودی قابلیت اجرا یابد.
- در مورد تربیت متخصصان طب سالمندی در کشور برنامه خاصی دارید؟
با رشد سالمندی، بروز بیماری‌های همراه سالمندان هم افزایش می‌یابد و نیاز به متخصصان طب سالمندی بیشتر حس می‌شود اما متأسفانه در حال حاضر متخصصان طب سالمندی در کشور بسیار کم است و نیاز به این متخصصان بسیار لازم است زیرا در سال2050 بین 21 تا 26درصد جمعیت کشورمان سالمند خواهند بود.
سالمندی مشکل نیست زیرا در کشورهای توسعه‌یافته به سالمندی به عنوان یک مسئله مهم اشاره می‌کنند و وجود سالمندان را نشانه‌ای از توجه واکسیناسیون به موقع، تشخیص درست، درمان و کنترل بیماری‌ها، توجه به مادر، نوزادان و کودک می‌دانند.
- شعارهای هشت‌گانه سازمان بهداشت جهانی بر چه نکاتی تأکید دارند؟
بیشترین مشکل عنوان شده از طرف سالمندان، مسئله سلامت آنهاست و با توجه به اینکه یکی از عوامل مؤثر و مهم در روند سلامت افراد از جمله سالمندان، تغذیه مناسب است، شیوه زندگی سالم با تأکید بر تغذیه سالم و برنامه مراقبت‌های ادغام‌یافته، در اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حال انجام است.
این سازمان امسال روی 8عنوان تمرکز و تأکید کرده است. نخستین عنوان، سقوط، افتادن و جلوگیری کردن از آن است که به‌دلیل داشتن بیماری استئوپروز (پوکی استخوان) در سالمندان بیشتر رخ می‌دهد و بر اساس متون پزشکی، نیمی از سالمندانی که دچار شکستگی استخوان می‌شوند هرگز به زندگی طبیعی برنمی‌گردند. دومین عنوان، این است که باید «شهر دوستدار همه سنین» باشد.
سومین اقدام فراهم کردن خدمات برای سالمندان در مورد تمامی نیازهای آنان است. در حال حاضر سالمندان ما، به خصوص در مسائل پزشکی، دچار سرگردانی هستند. مثلا سالمندی درد معده دارد و پیش متخصص گوارش می‌رود. برای بیماری کلیه پیش متخصص کلیه، برای علاج بی‌خوابی پیش روانپزشک و به همین ترتیب برای هر بیماری‌ای پیش یک نفر متخصص می‌رود و هرکدام جداگانه و بدون در نظر گرفتن سایر بیماری‌های او، وی را ویزیت کرده و به او دارو می‌دهند. بنابراین او با یک کیسه دارو به خانه می‌آید و هیچ کس هم متولی این کار نیست و تکلیف آن سالمند معلوم نیست که باید این دارو‌ها را چگونه مصرف کند و آیا مصرف این همه دارو با هم صحیح است یا خیر؟ و این مسئله‌ای است که باید حتما برای آن تدبیری اندیشیده شود.
همچنین باید به معضلاتی از قبیل بی‌توجهی به خواسته‌های سالمند توجه شود. سالمند نیاز به خدمات دارد. وقتی اختلال حافظه پیدا کرده، بچه‌ها نباید او را به خانه سالمندان بفرستند. مشاغل نباید عامل بی‌توجهی به سالمند شوند. این هم نوعی از بدرفتاری است. بدرفتاری‌های مالی هم داریم. مثل اینکه از سالمندی به زور امضا بگیرند و از او سوء استفاده مالی بکنند.
هفتمین عنوان، بر آموزش و آشنایی پزشکان با طب سالمندی تأکید دارد زیرا بسیاری از پزشکان ما هنوز با این طب آشنا نیستند و گاه حتی نام آن را نیز نشنیده‌اند. ارائه خدمات اورژانسی به سالمندان در حوادث به‌عنوان هشتمین و آخرین مبحث مطرح شده است؛ به این معنی که سالمندان در حوادث طبیعی مثل زلزله بسیار آسیب‌پذیر هستند و در این مواقع متحمل صدمات زیادی می‌شوند؛ بنابراین نیاز به برنامه‌ریزی و توجه ویژه دارند.
